Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS), Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa (ZZSK) i Łuszczycowe Zapalenie Stawów (ŁZS) to choroby, na które zapada coraz więcej osób. Na szczęście badania nad lekami biologicznymi trwają i przynoszą bardzo dobre efekty w postaci zredukowania objawów klinicznych, poprawy funkcjonowania i zmniejszenia dolegliwości bólowych, a tym samym poprawy jakości życia Pacjentów, dlatego jedną z najnowszych i najbardziej zaawansowanych technologicznie terapii jest leczenie biologiczne. Niestety ten rodzaj świadczenia w formie refundowanej jest ograniczony do niewielkiej liczby pacjentów. Dlaczego i czym właściwie jest ten model terapeutyczny? Jak z niego skorzystać? Na te oraz inne pytania odpowiadamy w tym artykule – sprawdź.

Przełom w leczeniu na miarę XXI wieku

Każdy pacjent chorujący na wyżej wymienione schorzenia marzy o uldze w bólu i zatrzymaniu postępu choroby zapalnej i destrukcji stawowych. Konsekwencje braku odpowiednio wcześnie wprowadzonej farmakoterapii, w tym leczenia biologicznego, mogą być dramatyczne w skutkach.

Przypisywane przez specjalistów leki biologiczne powinny doprowadzić do remisji choroby lub niskiej aktywności zapalnej. Dobór środków to sprawa indywidualna dla każdego chorego. Zależy on od wielu czynników, które lekarz reumatolog bierze pod uwagę podczas wizyty.

RZS grupy ryzyka i objawy

RZS to przewlekła choroba układowa tkanki łącznej o charakterze zapalnym oraz podłożu autoimmunologicznym. Szacuje się, że ten problem zdrowotny dotyka w Polsce około 1–1,5% populacji ogólnej, w większości kobiet. Do głównych objawów tego schorzenia należą zmiany w obrębie stawów, m.in.:

  • obrzęki i ból,
  • zniekształcenie,
  • przykurcze,
  • upośledzenie funkcji.

Brak wczesnego leczenia już podczas pojawienia się pierwszych objawów zapalnych choroby stawów może prowadzić do stopniowej ich destrukcji. Zaniedbanie w zakresie podjęcia odpowiedniej kuracji może stać się przyczyną niepełnosprawności, inwalidztwa, a nawet przedwczesnej śmierci. Objawom towarzyszy silny ból często znacznie utrudniający codzienne funkcjonowanie lub uniemożliwiający je. Przyczyn zachorowania może być kilka – nie bez znaczenia jest tutaj dziedziczenie, czyli predyspozycje genetyczne oraz immunologiczne, jednak to dużo bardziej złożony problem.

Stosowane leczenie:

W I linii stosujemy klasyczne syntetyczne leki modyfikujące przebieg choroby (ks LMPCH) jak metotreksat, lefunomid, sulfasalazyna, chlorochina i hydroksychlorochina.

W II linii stosujemy biologiczne leki modyfikujące przebieg choroby (bLMPCH) z grupy inhibitorów TNF- alfa jak adalimumab, certolizumab, etanercept, golimumamb i infliximab lub leki biologiczne o innym mechanizmie działania jak tocilizumab, sarilumab, abatacept, rytuksymab.

W I, II i III linii mogą być również stosowane syntetyczne celowanie csLMPCH min. inhibitory kinaz janusowych jak baricytynib, fligotynib, tofacytynib i upadacytynib.

Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i glikortykosteroidy (GKS) mogą być tylko okresowo stosowane jako terapia pomocnicza i pomostowa przed uzyskaniem efektu działania leków z grupy ksLMPCH, bLMPCH czy csLMPCH.

ZZSK objawy i leczenie

Cierpiący na Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa, inaczej chorobę Bechterewa także mogą skorzystać z potencjału terapeutycznego leków biologicznych.

Podobnie jak w przypadku RZS, i tutaj niezwykle trudno wskazać jednoznaczną przyczynę powstania problemu zdrowotnego. Leczenie skupia się na zahamowaniu postępu schorzenia i uzyskaniu remisji. Leki biologiczne wykazują w tym przypadku dużą skuteczność. Początek i przebieg zapalenia stawów krzyżowo-biodrowych i kręgosłupa może znacząco różnić się u poszczególnych chorych. Pierwsze symptomy zazwyczaj pojawiają się przed 40 rokiem życia. Niektóre z nich to tępy i trudny do precyzyjnego umiejscowienia ból w okolicy krzyża promieniujący do pośladków, który:

  • nie ustępuje w spoczynku,
  • nasila się w drugiej części nocy i jest tak intensywny, że zmusza do wstania z łóżka,
  • ustępuje w ciągu dnia pod wpływem ruchu i przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Z czasem w dolnej części kręgosłupa pojawia się sztywność i ograniczenie ruchomości. W miarę postępu objawy obejmują także stawy kręgosłupa w wyższych piętrach z zajęciem odcinka piersiowego i szyjnego. W zaawansowanym stadium ZZSK dochodzi do zgarbienia i całkowitego braku ruchomości kręgosłupa. Wczesna diagnostyka zwiększa szansę na skuteczną terapię. Preparaty biologiczne dają nadzieję na powstrzymanie progresji choroby.

Stosowane leczenie:

W I linii stosujemy NLPZ, natomiast w postaciach z dodatkowym zajęciem stawów obwodowych również ks LMPCH jak metotreksat, lefunomid i sulfasalazyna.

W II linii stosujemy biologiczne leki modyfikujące przebieg choroby (bLMPCH) z grupy inhibitorów TNF- alfa jak adalimumab, certolizumab, etanercept, golimumamb i infliximab lub leki biologiczne o innym mechanizmie działania jak sekukinumab (inhibitor IL-17).

Glikortykosteroidy (GKS) podawane są tylko miejscowo tj. dostawowo i w ostrzykiwaniu zapalenia przyczepów ścięgnistych (entesits).

ŁZS objawy i leczenie

Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS) jest przewlekłą autoimmunologiczną chorobą zapalną, która jest zaliczana do grupy spondyloartropatii zapalnych. W przebiegu ŁZS może dochodzić do zapalenia stawów, przyczepów ścięgnistych i palców oraz stawów krzyżowo-biodrowych i kręgosłupa u osób z towarzyszącą łuszczycą skóry i/lub paznokci. Nasilenie zmian zapalnych w obrębie stawów nie musi być związane z rozległością zmian skórnych. Można wyróżnić następujące rodzaje ŁZS:

  • asymetryczna kilkustawowa – zapalenie stawów jest zwykle niesymetryczne (ok. 70% chorych),
  • wielostawowa przypominająca reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) (15–20% chorych),
  • z dominującym zapaleniem stawów międzypaliczkowych dalszych, z częstym zajęciem paznokci (ok. 5% chorych),
  • okaleczająca, o bardzo ciężkim przebiegu (ok. 5% chorych),
  • osiowa przypominająca zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), z częstym asymetrycznym zapaleniem stawów krzyżowo-biodrowych (ok. 5% chorych).

Szczyt zachorowań na ŁZS przypada pomiędzy 35 a 45 rokiem życia. ŁZS ma bardzo duży wpływ na jakość życia – poza pogorszeniem się stanu zdrowia fizycznego, bardzo często prowadzi również do pogorszenia się stanu zdrowia psychicznego i rozwoju depresji.

Stosowane leczenie:

W postaciach obwodowych w I linii stosujemy klasyczne syntetyczne leki modyfikujące przebieg choroby (ks LMPCH) jak metotreksat, lefunomid, sulfasalazyna, chlorochina i hydroksychlorochina.

W II linii stosujemy biologiczne leki modyfikujące przebieg choroby (bLMPCH) z grupy inhibitorów TNF- alfa, jak adalimumab, certolizumab, etanercept, golimumamb i infliximab lub leki biologiczne o innym mechanizmie działania jak sekukinumab (inhibitor IL-17).

Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ) powinny być stosowane zwłaszcza w postaci osiowej natomiast  glikortykosteroidy (GKS) podawane tylko miejscowo tj. dostawowo, w ostrzykiwaniu zapalenia przyczepów ścięgnistych (entesits) i zapalenia palców (dactylitis).

Czym jest leczenie biologiczne?

Ta innowacyjna terapia opiera się na wykorzystaniu leków produkowanych metodą biologicznej inżynierii molekularnej. Mechanizm działania tych preparatów jest bardzo precyzyjny i skutecznie hamuje postęp choroby oraz destrukcję stawów, czy kręgosłupa.

Stworzenie tych leków stało się możliwe dzięki rozpoznaniu i wydzieleniu głównych białek prozapalnych (cytokin), odpowiedzialnych za procesy zapalne stawów w RZS, ŁZS, ZZSK. Na podstawie tych odkryć badacze wyprodukowali odpowiednie przeciwciała monoklonalne i białka fuzyjne. W praktyce oznacza to, że możliwe stało się zablokowanie odpowiednich cytokin, a tym samym procesu zapalnego.

Najnowsza generacja leków biologicznych bazuje na wytworzonych ludzkich przeciwciałach monoklonalnych. Starsze preparaty zawierały fragmenty immunoglobuliny pobierane od myszy. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele farmaceutyków, najczęściej „czystoludzkich” zarówno do stosowania w monoterapii, jak i w leczeniu skojarzonym z klasycznymi lekami modyfikującymi przebieg choroby (ksLMPCh). O doborze i łączeniu tych leków może decydować wyłącznie doświadczony lekarz.

Leki biologiczne – rodzaje i efekty stosowania

Silne działanie przeciwzapalne tych preparatów potwierdzone zostało licznymi badaniami klinicznymi. Po zastosowaniu opisywanych leków objawy RZS, ŁZS, ZZSK wyraźnie zmniejszają się lub ustępują. Dzięki dobrze dobranemu leczeniu może pozbyć się, np.:

  • obrzęków stawów i bólu,
  • destrukcji stawowych i kostnych,
  • blokad i ograniczeń ruchomości struktur kostnych,
  • oraz uzyskać poprawę jakości życia.

Podawanie leków biologicznych i innowacyjnych

Preparaty podaje się dożylnie lub podskórnie, a niektóre doustnie. Drugi sposób aplikacji jest na tyle prosty, że pacjent po krótkim „szkoleniu” powinien poradzić sobie z samodzielnym dawkowaniem leku. Farmaceutyki podawane są w odstępie jednego, dwóch, trzech lub czterech tygodni. Częstotliwość zależy od jego rodzaju oraz indywidualnego przebiegu choroby. Do biologicznych preparatów stosowanych w trzech wyżej opisanych chorobach, zaliczają się inhibitory:

  • interleukiny: IL-1, IL-6, IL-12, IL-17, IL-23,
  • TNF α,
  • limfocytyów B-CD20,
  • kostymulacji limfocytu T, które modulują pobudzenie limfocytów CD28.

Inhibitor to inaczej substancja spowalniająca lub blokująca powstawanie reakcji chemicznej. Leki biologiczne działają właśnie na takiej zasadzie – hamując powstawanie reakcji zapalnej. To niezwykle precyzyjne leczenie. Składniki farmaceutyku trafiają wprost w źródło problemu – w komórki, odpowiadające za procesy autoimmunologiczne. O tym, który środek podać i czy zostanie on połączony z innymi lekami, decyduje lekarz.

Kto może skorzystać z leczenia biologicznego?

Terapie biologiczne w ramach ubezpieczenia zdrowotnego dostępne są w Polsce od 2005 roku. Mimo ich dużej skuteczności stosuje się ją u nas o wiele rzadziej niż w pozostałych krajach UE. Dlaczego? Powodem jest ich cena i wybór przez lekarzy tańszej, standardowej terapii.

Ministerstwo Zdrowia oraz Narodowy Fundusz Zdrowia, to instytucje, które ustalają kryteria przyznawania tych świadczeń w naszym kraju. Dzięki aktywnej współpracy ze strony Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego dostępność jest coraz bliższa regulacjom, które stosuje się w innych państwach europejskich. Jednak dostęp do leczenia biologicznego w Polsce jest nadal ograniczony dla pacjentów. Co zrobić, aby zakwalifikować się na innowacyjną terapię RZS, ŁZS lub ZZSK. Przede wszystkim należy najpierw zastosować klasyczne i powszechnie przepisywane leki modyfikujące przebieg choroby. Gdy to zawiedzie, a stan pacjenta po 6-miesięcznej kuracji metotreksatem i innymi lekami modyfikującymi przebieg choroby ulegnie pogorszeniu, reumatolog rozważy wprowadzenie preparatów biologicznych i terapii innowacyjnych. Niestety nadal nie są to rzeczywiste realia w naszym kraju.

Często zdarza się, że czekanie na pozytywny wynik konwencjonalnego leczenia, obciążone jest zbyt dużym ryzykiem. Dlatego leki nowej generacji powinny być włączone najszybciej jak to możliwe. O tym jednak musi zdecydować lekarz. Dawki leków biologicznych najczęściej podaje się w połączeniu z metotreksatem lub w monoterapii.

Skojarzona terapia ma dużą moc oddziaływania na stan zapalny i często przynosi dobry rezultat. Gdy kombinacja preparatów farmakologicznych jest skuteczna, zaleca się kontynuowanie ich przyjmowania przez kolejne 12 miesięcy. Takie działanie ma na celu utrwalenie efektu. W przypadku terapii skojarzonej najczęściej konieczne jest przyjmowanie niewielkiej dawki metotreksatu na stałe. Pozwala to na utrzymanie pod kontrolą remisji choroby.

Nowoczesne leczenie biologiczne i innowacyjne RZS, ŁZS i ZZSK prywatnie w Przychodni Reumatologicznej

Jeśli rozważasz skorzystanie z terapii farmakologicznych najnowszej generacji, poszukaj nowocześnie leczącej placówki medycznej. W naszej Przychodni najważniejszy jest pacjent i jego dobro, dlatego oferujemy usługi medyczne w rozsądnych cenach lub proponujemy bezpłatny udział w badaniach klinicznych (projekty naukowe). Osoby zainteresowane mogą umówić się w naszym Ośrodku z Pracownikiem Kliniki Terapii Innowacyjnych, który odpowie na wszystkie pytania.

Więcej informacji na temat Kliniki Terapii Innowacyjnych